เรื่องที่ 3.2 ประเภทของนาฏศิลป์ไทย

ประเภทของนาฏศิลป์ไทย

นาฎศิลป์ไทย เป็นศิลปะที่รวมศิลปะทุกแขนงเข้าด้วยกัน แบ่งออกตามลักษณะของ รูปแบบการแสดงเป็น 4 ประเภท คือ โขน ละคร รำและระบำ และการละเล่นพื้นเมือง

1. โขน
         เป็นศิลปะของการรำ การเต้น แสดงเป็นเรื่องราว โดยมีศิลปะหลายรูปแบบผสมผสานกัน ลักษณะการแสดงโขนมีหลายชนิด ได้แก่ โขนกลางแปลง โขนนั่งราว โขนโรงใน โขนหน้าจอ และโขนฉาก ซึ่งโขนแต่ละชนิดมีลักษณะที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว สิ่งสำคัญที่ประกอบการแสดงโขน คือ บทที่ใช้ประกอบการแสดงจากเรื่องรามเกียรติ์ การแต่งกายมีหัวโขน สำหรับสวมใส่เวลาแสดงเพื่อบอกลักษณะสำคัญ ตัวละครมีการพากย์ เจรจา ขับร้อง และดนตรีบรรเลงด้วยวงปี่พาทย์ ยึดระเบียบแบบแผนในการแสดงอย่างเคร่งครัด

 ประเภทของโขน
         โขน เป็นศิลปะการแสดงที่มีการพัฒนาและเปลี่ยนแปลงไปตามสภาพทางสังคมขนบธรรมเนียมประเพณี ทำให้เกิดรูปแบบของโขน หลายรูปแบบ ซึ่งสามารถแบ่งประเภทตามลักษณะองค์ประกอบของการแสดง ดังนี้
          1. โขนกลางแปลง เป็นโขนที่แสดงกลางสนาม ใช้ธรรมชาติ เป็นฉากประกอบ นิยมแสดงตอนที่มีการทำศึกสงคราม เพราะจะต้องใช้ตัวแสดงเป็นจำนวนมาก และต้องการแสดงถึงการเต้นของโขน การเคลื่อนทัพของทั้งสองฝ่าย การต่อสู้ ระหว่างฝ่ายพระราม พระลักษณ์ พลวานร กับฝ่ายยักษ์ ได้แก่ ทศกัณฑ์
           2. โขนโรงนอก หรือโขนนั่งราว เป็นโขนที่มีวิวัฒนาการมาจากโขนกลางแปลง หากเปลี่ยนสถานที่แสดงบนโรง มีราวไม้ไผ่ขนาดใหญ่อยู่ด้านหลัง สำหรับตัวโขน นั่งแสดง รูปแบบของการแสดงดำเนินเรื่องด้วยการพากย์และเจรจา
           3. โขนโรงใน เป็นการนำเอารูปแบบการแสดงโขนโรงนอก มาผสมผสานกับการแสดงละครใน ที่มีการขับร้อง และการร่ายรำของผู้แสดง ดำเนินเรื่องด้วยการพากย์ เจรจา มีการขับร้อง ประกอบท่ารำ เพลงระบำผสมผสานอยู่ด้วย
           4. โขนหน้าจอ ได้แก่ โขนที่ใช้จอหนังใหญ่เป็นฉากประกอบการแสดง กล่าวคือ มีจอหนังใหญ่เป็นฉาก ที่ด้านซ้ายขวาเขียนรูปปราสาท และพลับพลาไว้ทั้งสองข้าง ตัวแสดงจะออกแสดงด้านหน้าของจอหนังดำเนินด้วยการพากย์ เจรจา ขับร้อง รวมทั้งมีการจัดระบำ ฟ้อนประกอบด้วย
           5. โขนฉาก เป็นรูปแบบโขนที่พัฒนาเป็นลำดับสุดท้าย กล่าวคือเป็นการแสดงในโรง มีการจัดทำฉาก เปลี่ยนไปตามเรื่องราวที่กำลังแสดง ดำเนินเรื่องด้วยการพากย์ เจรจา และขับร้อง ร่ายรำประกอบคำร้องมีระบำ ฟ้อนประกอบ

ละคร        คือ การแสดงที่เล่นเป็นเรื่องราว มุ่งหมายก่อให้เกิดความบันเทิงใจ สนุกสนาน เพลิดเพลิน หรือเร้าอารมณ์ ความรู้สึกของผู้ดู ตามเรื่องราวนั้น ๆ ขณะเดียวกันผู้ดูก็จะได้แนวคิดคติธรรมและปรัชญา จากการละครนั้น
        ประเภทของละครไทย
         ละครไทยเป็นละครที่มีพัฒนาการมาเป็นลำดับ ตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยาจนถึงปัจจุบัน ดังนั้นละครไทยจึงมีรูปแบบต่าง ๆ ซึ่งแบ่งออกเป็นประเภทใหญ่ ได้ ประเภทดังต่อไปนี้
         1.ละครรำ
         2.ละครร้อง
         3.ละครพูด

รำและระบำ
              1. รำและระบำมีลักษณะของรูปแบบการแสดงนาฏศิลป๋ไทยอย่างไร
                    รำและระบำ เป็นศิลปะแห่งการร่ายรำประกอบเพลงดนตรี และบทขับร้อง โดย ไม่เล่นเป็นเรื่องราว รำและระบำมีลักษณะการแสดงแบบมาตรฐานที่เน้นเรื่องสวยงาม ความพร้อม เพรียงใช้ระยะเวลาการแสดงสั้น ๆ ซมแล้วไม่เกิดความเบื่อหน่าย              2. รำมีความหมายอย่างไร
                    รำ หมายถึง ศิลปะแห่งการร่ายรำที่มีผู้แสดง ตั้งแต่ 1 - 2 คน เซ่น การรำเดี่ยว การรำ คู่ การรำอาวุธ เป็นด้น มีลักษณะการแต่งกายตามรูปแบบของการแสดง ไม่เล่นเป็นเรื่องราว อาจมีบทขับร้อง ประกอบการรำเช้ากับทำนองเพลงดนตรี มีกระบวนท่ารำ โดยเฉพาะการรำคู่ จะต่างกับระบำเนื่องจากท่ารำจะมีความเชื่อมโยงลอดคล้องต่อเนื่องกัน และเป็นบทเฉพาะ ลำหรับผู้แสดงนั้น ๆ เซ่น รำเพลงช้าเพลงเร็ว รำแม่บท รำเมขลา - รามสูร เป็นด้น              3. ระบำมีความหมายอย่างไร
                    ระบำ หมายถึง ศิลปะแห่งการร่ายรำที่มีผู้เล่นตั้งแต่ 2 คนขึ้นไป มีลักษณะการแต่ง กายคล้ายคลึงกัน กระบวนท่าร่ายรำคล้ายคลึงกัน ไม่เล่นเป็นเรื่องราว อาจมีบทขับร้อง ประกอบการรำเช้าท่านองเพลงดนตรี ซึ่งระบำแบบมาตรฐานมักบรรเลงด้วยวงปีพาทย์ การแต่งกายนิยมแต่งกายยืนเครื่องพระนาง หรือแต่งแบบนางในราชลำนัก เซ่น ระบำลี่บท ระบำกฤษดาภินิหาร ระบำฉิ่ง เป็นด้น

การละเล่นพื้นเมือง

        การละเล่นพื้นเมืองเป็นการละเล่นในท้องถิ่นที่สืบทอดกันมาเป็นเวลานาน  แบ่งออกเป็น ภาคกลางภาคเหนือ ภาคใต้ ภาคอีสาน แต่ละภาคจะมีลักษณะเฉพาะในการแสดง ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายประการได้แก่ สภาพภูมิศาสตร์  ประเพณี  ศาสนา  ความเชื่อและค่านิยม  ทำให้เกิดรูปแบบการละเล่นพื้นเมืองขึ้นหลายรูปแบบ  ได้แก่ รูปแบบการแสดงที่เป็นเรื่องราวของการร้องเพลง  เช่น เพลงเกี่ยวข้าว  เพลงบอก  เพลงซอ หรือรูปแบบการแสดง เช่น ฟ้อนเทียน  เซิ้งกระหยัง ระบำตารีกีปัส ซึ่งแต่ละรูปแบบนี้จะมีทั้งแบบอนุรักษ์ปรับปรุงและพัฒนา เพื่อให้ดำรงอยู่สืบไป